Polacy na Białorusi od Powstania Styczniowego do XXI wieku

Prezentowane materiały odzwierciedlają działalność Kościoła katolickiego na terenie Białorusi w różnych epokach historycznych. Autorzy pokazali rolę Kościoła w życiu publicznym i jego relacji ze strukturami państwowymi. Bardzo ciekawe są materiały poświęcone działalności różnych przedstawicieli Kościoła katolickiego. Artykuły charakteryzują się wysokim stopniem nowości naukowej. Ich autorzy przeanalizowali szeroki wachlarz źródeł historycznych, w tym odkryli wiele nowych materiałów archiwalnych. Umożliwiło to wyciągnięcie oryginalnych i uzasadnionych wniosków. Wydanie książki wnosi znaczący wkład w badanie historii Kościoła katolickiego na terenie Białorusi oraz stosunków polsko-białoruskich. (Prof. dr hab. Nikolaj Mezga; historyk, Homelski Uniwersytet Państwowy im. F. Skoryny w Homlu)

Tom poświęcony jest katolicyzmowi i katolikom na Białorusi. Jeśli powiemy, że jest to drugie co do wielkości wyznanie religijne w Republice Białorusi (i tak było w białoruskich prowincjach Imperium Rosyjskiego i na radzieckiej Białorusi), to będzie to niewielkie i skrajnie niewystarczające tłumaczenie. Od czasu Unii Krewskiej religia katolicka i Kościół odgrywają rolę alternatywnego lub dominującego wyznania na białoruskich ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Imperium Rosyjskiego i Związku Radzieckiego. Dla białoruskich Polaków, czy spolonizowanych Białorusinów, katolicyzm był najważniejszym czynnikiem konsolidacji etnicznej, duchowej i kulturowej, solidnym fundamentem orientacji światopoglądowej i ideologicznej w wielonarodowym i wielowyznaniowym państwie. (Prof. dr hab. Uładzimir Snapkouski; historyk, Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku)

Rozważania autorów, badaczy polskich i białoruskich, koncentrują się wokół historii Kościoła katolickiego. Podjęcie tak obszernej problematyki wiąże się z szeroką wiedza, znajomością źródeł oraz mocnym osadzeniem badanych problemów w dotychczasowym dorobku historiograficznym. Zarówno informacje o charakterze faktograficznym, jak i refleksje autorów są niezwykle cenne. Niektóre ujęcia należy uznać za polemiczne, wymagające debaty naukowej. Naturalnym stanem historiografii jest zróżnicowanie w kwestiach interpretacyjnych, a rzetelna dyskusja w gronie fachowców, opierająca się na stanie badań, służyć ma wypracowaniu nowych ujęć. Stanowi to bezsprzeczną wartość dodaną tego opracowania. (Prof. dr hab. Jan Szumski; Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie, Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie)

Dr hab. Tadeusz Gawin (ur. 1951, Łosośna k. Grodna) – obywatel Białorusi, emerytowany oficer zawodowy, polski działacz społeczny, historyk. Ukończył Wyższą Wojskową Szkołę Łączności w Orle i Akademię Łączności w Leningradzie. Na stanowiskach dowódczych i sztabowych w wojskach pogranicznych ZSRR w Zabajkalskim, Pacyficznym i Zachodnim Okręgu Pogranicznym. W 1987 roku, w stopniu ppłk., zrezygnował z kariery wojskowej na rzecz zaangażowania w ruch polskiego odrodzenia narodowego w BSRR. Prezes Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. Adama Mickiewicza w Grodnie (1988-90); współzałożyciel i prezes Związku Polaków na Białorusi (1990-2000). Doradca d/s narodowościowych przew. RN S. Szareckiego (1996-99); w 1997 roku sygnatariusz „Karty ’97” – ruchu obywatelskiego obrony praw człowieka oraz niezależności i suwerenności państwa białoruskiego. Doktorat na Uniwersytecie Opolskim (2008), habilitacja na Uniwersytecie w Białymstoku (2019). Pracownik naukowy Centrum Studiów Białoruskich przy Studium Europy Wschodniej UW.