Wielka Wojna 1914-1918

Wydawnictwo niniejsze jest pierwszym w literaturze polskiej opracowaniem dziejów wojny światowej, które stawiając sobie za cel historyczne spojrzenie na wypadki wojenne, łączy w sobie w sposób organiczny dzieje zarówno polityczne, jak militarne światowego konfliktu. Podejmując je, autor zdawał sobie sprawę zarówno z trudności zadania, jak i z nie­uniknionych braków w jego realizacji. Dzieje wielkiej wojny są dopiero w toku badań naukowych. Mimo że bardzo znaczna część dotyczących jej materiałów źródłowych zo­stała udostępniona wcześniej, niż to bywa zazwyczaj, na udostępnienie dalszych, a ogromnie ważnych części czekać zapewne będziemy bardzo długo. Mimo ogromu publikacji doty­czących wojny, zarówno źródeł, jak literatury, istnieją jeszcze w jej obrazie znaczne luki. Niemniej jest rzeczą zrozumiałą, że wykształcony ogół chce sobie mieć świadomość przyczyn i przebiegu tego kataklizmu dziejowego, który stał się podstawą nowego po­rządku w Europie. Tej właśnie potrzebie służyć ma niniejsze opracowanie, przeznaczone przede wszystkim dla wykształconej części społeczeństw ogółu. Autor postarał się dać w nim moż­liwie pełny obraz wypadków, na podstawie wykorzystania i konfrontacji źródeł i nowych opracowań, ogłaszanych tak przez jedną, jak drugą z dawnych stron wal­czących. Położono w nim nacisk głównie na ustalenie przyczynowego związku i prze­biegu wypadków, a więc na momenty natury historycznej, w mniejszej zaś mierze na rozbiór i krytykę zagadnień operacyjnych, mogących interesować specjalistów, tak by nie przechodzić ze stanowiska czysto historycznego do zagadnień pragmatycznie ujętej historii wojskowej. Zrozumiałe też będzie z tego powodu, jeśli opracowanie to pod niejednym względem nie zadowoli specjalisty, szukającego takiego właśnie naświetlenia wypadków. Jeżeli jednak mimo to okazałoby się ono dla niego pożyteczne, będzie to dla autora niemałą satysfakcją. Opracowanie, stosownie do powyższych założeń, nie ogranicza się do przedstawienia samej strony operacyjnej i gry dyplomatycznej, mającej tak doniosły wpływ na przebieg wojny i wzajemny stosunek sił walczących; naświetla ono także rozwój wewnętrznych stosunków w państwach biorących udział w wojnie, które bardziej niż kiedy­kolwiek zaważyły na jej przebiegu i ostatecznym wyniku – by wy­mienić tylko przykład Rosji. Rozmiary tej pracy, mimo że znaczne, były jeszcze zbyt małe, aby dało się wszystkie te kwestie należycie omówić i naświetlić. Dotyczy to również i kwestii polskiej. Została ona zaledwie naszkicowana z uwzględnieniem tylko tych zasadniczych mo­mentów, które wiodły ku niepodległości Polski; bowiem wyłącznie z jej stanowiska przedstawiał autor sprawę polską, bez względu na historyczne już dziś różnice, dzie­lące wówczas społeczeństwo polskie.