Towarzystwo Kursów Naukowych 1978-1980

Książka Marka Kunickiego-Goldfingera dotyczy działania niezależnego od władzy komunistycznej

stowarzyszenia, Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN), w okresie od stycznia 1978 roku. Jego powstanie poprzedzone było inicjatywą młodzieży akademickiej i przede wszystkim grupy naukowców, którzy zorganizowali od jesieni 1977 r. regularne, niezależne od władzy wykłady (tzw. Uniwersytet Latający) przede wszystkim z najnowszej historii i literatury. Do podjęcia takich działań zmuszały ich komunistyczne władze PRL, które ograniczały i cenzurowały szczególnie te obszary nauki i kultury.


Publikacja składa się z dwóch części. W pierwszej przedstawiono genezę, znaczenie, powstanie i opis funkcjonowania niezależnych wykładów organizowanych przez Towarzystwo Kursów Naukowych w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i innych ośrodkach akademickich. Następnie pokazano reakcję na te wykłady (pozytywną – Kościoła i negatywną – władz politycznych i Służby Bezpieczeństwa). Opisano działania mające na celu rozbijanie wykładów, które zakończyły się użyciem siły fizycznej przez zorganizowane przez władzę bojówki. W rezultacie TKN musiał zawiesić otwarte wykłady przeprowadzane w prywatnych mieszkaniach i zaczął je organizować w kościołach albo w postaci zamkniętych zajęć seminaryjnych. Rozbudowano też wówczas podziemną działalność wydawniczą, udostępniając publicznie wyniki badań niezależnych naukowców, nie tylko z historii i literatury, ale też z ekonomii, pedagogiki i filozofii politycznej. Zbudowano też system stypendialny wspierający młodych naukowców niemogących prowadzić badań w ramach oficjalnych studiów. Uzyskano bardzo szerokie poparcie, również finansowe, od polskiej emigracji (szczególnie J. Giedroycia i Radia Wolna Europa), a także wsparcie od środowisk naukowych, intelektualnych i nauczycielskich z Zachodu (szczególnie z USA, Wielkiej Brytanii i Francji). Rozpoczęto też współpracę ze środowiskiem nauczycielskim, czego efektem był Latający Ogólniak przygotowujący młodych ludzi do studiów, a także szeroko kolportowany List do nauczycieli. Wiele pracy ideowej włożono w przywrócenie etosu niezależnej inteligencji, odpowiedzialnej za społeczeństwo, a także w odbudowę tradycji polskiej refleksji politycznej i światopoglądowej. W drugiej części książki TKN pokazano w świetle dokumentów, wybranych, ułożonych i opracowanych przez Marka Kunickiego-Goldfingera.